Vẫn còn nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng xăng dầu

Người dân xếp hàng mua xăng trước giờ xăng - dầu tăng giá. Ảnh: Tuấn Anh

Góp ý về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, nguy cơ đứt gãy nguồn cung ứng xăng dầu như giai đoạn vừa qua vẫn có thể diễn ra bất kỳ lúc nào. 
VCCI cũng đưa ra những phân tích cụ thể về hai phương án điều hành giá trong dự thảo. Phương án 1, Nhà nước tiếp tục định giá xăng dầu và sửa đổi công thức tính giá để đảm bảo tính giá đúng, đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở. Công thức tính cụ thể sẽ do Bộ Tài chính đề xuất.
VCCI lo ngại về tính hợp lý, tính khả thi của phương án này và cho rằng: Với phương án 1, tính toán chi phí này rất phức tạp, nhiều thông số đầu vào không có cơ sở tham chiếu hoặc rất dễ bị báo cáo sai lệch. Đối với phần chi phí mua xăng có giá tham chiếu trên sàn giao dịch thế giới thì tương đối rõ. Nhưng phần chi phí khác như premium hợp đồng với nước ngoài, chi phí vận chuyển, bảo hiểm, premium trong nước, chi phí bán hàng, chi phí lãi vay và các chi phí khác thì mỗi doanh nghiệp, mỗi lô hàng, mỗi kho xăng, mỗi cây xăng lại khác nhau. Nhà nước có thể yêu cầu doanh nghiệp báo cáo nhưng lại luôn phải đối mặt với nguy cơ doanh nghiệp kê khai cao lên nhằm có được giá bán cao hơn.
Thậm chí VCCI còn cho rằng, kể cả trường hợp có kiểm toán thì cũng chỉ xác thực được số liệu trên sổ sách, chứ rất khó phát hiện trường hợp doanh nghiệp “gửi giá” thông đồng với đối tác để đẩy chi phí lên.
Trong phương án 1, VCCI thẳng thắn nhận định và bày tỏ quan điểm, chi phí định mức này sẽ lấy theo mức bình quân gia quyền chi phí của các doanh nghiệp. Tức là sẽ có khoảng một nửa số doanh nghiệp (tính theo thị phần) có chi phí cao hơn mức trung bình sẽ không còn động lực kinh doanh khi chi phí cao hơn giá bán.

Xăng dầu được ví như mạch máu của nền kinh tế. Nếu "mạch máu" bị tắc nghẽn có thể sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển của nền kinh tế đất nước.

Chính điều đó có thể dẫn tới nguy cơ đứt gãy nguồn cung ứng xăng dầu như giai đoạn vừa qua có thể diễn ra bất kỳ lúc nào. Để ngăn chặn tình trạng này thì buộc phải tăng lợi nhuận định mức cho các doanh nghiệp để bảo đảm doanh nghiệp có động lực kinh doanh. Nhưng như vậy sẽ khiến giá bán xăng dầu cao, tác động tiêu cực đến kinh tế, xã hội. Như vậy, nếu chọn phương án 1 sẽ tiếp tục lặp lại tình trạng bất cập như đã diễn ra thời gian qua mà không có cách nào khắc phục được.
Trong phương án 2, Nhà nước không định giá xăng dầu mà sẽ do cung cầu của thị trường quyết định. Tuy nhiên, theo VCCI, nếu thị trường có mức độ cạnh tranh cao thì giá bán sẽ rất sát với chi phí. Ngược lại, nếu thị trường có ít nhà cung cấp hoặc các nhà cung cấp bắt tay với nhau để nâng giá (thoả thuận hạn chế cạnh tranh) thì giá bán sẽ cao hơn chi phí. Để khắc phục tình trạng này, cần thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp như cho phép mở các cây xăng gần nhau, cho phép các cây xăng nhập hàng từ nhiều nguồn, hạ rào cản gia nhập thị trường xăng dầu và điều tra hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh khi có dấu hiệu.
Chính vì điều đó, VCCI đề nghị cân nhắc lựa chọn phương án 2. Lý do lựa chọn là vì có biện pháp khắc phục nhược điểm của phương án 2, trong khi phương án 1 không có biện pháp hiệu quả để khắc phục nhược điểm.
Trong trường hợp lần sửa đổi này tạm thời lựa chọn phương án 1 thì cần có lộ trình để sớm sửa đổi theo phương án 2. Bởi, nếu cơ chế quản lý giá này kéo dài thì an ninh năng lượng luôn bấp bênh và hạ tầng năng lượng sẽ không được đầu tư, phát triển, nhanh chóng xuống cấp.
Góp ý về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP, nhằm tránh việc có thể tiếp tục xảy ra việc đứt gãy chuỗi cung ứng xăng dầu, VCCI đề nghị Bộ Công Thương xin ý kiến Chính phủ về việc xác định thời điểm và lộ trình thay đổi phương thức quản lý giá xăng dầu theo hướng thị trường ngay trong Tờ trình xây dựng Nghị định sửa đổi lần này.
Xăng dầu được ví như mạch máu của nền kinh tế. Bởi vậy những đóng góp ý kiến của VCCI trong Dự thảo là sự thẳng thắn nhìn nhận, bày tỏ quan điểm và đánh giá đúng vấn đề, những mong mạch máu của nền kinh tế luôn được lưu thông, giảm thiểu tắc nghẽn, góp phần thúc đẩy sự phát triển của đất nước.