Báo chí cách mạng, “bút chiến” khích lệ cho ngày giải phóng

Các nhà văn, nhà báo tại vùng rừng Trà My (Quảng Nam) thời chống Mỹ (Ảnh ST)

Khi ngòi bút hóa thành vũ khí
Ngay từ những ngày đầu kháng chiến chống Mỹ, báo chí đã được xác định là một mặt trận quan trọng. Hồ Chủ tịch từng khẳng định: “Nhiệm vụ của người làm báo là góp phần đánh thắng kẻ thù bằng tư tưởng, bằng ý chí và bằng sự thật”.
Không chỉ đưa tin, báo chí cách mạng còn làm nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục, cổ vũ, động viên toàn dân, toàn quân hăng hái tham gia kháng chiến. Những bài viết từ các chiến trường ác liệt như Trường Sơn, Tây Nguyên, Quảng Trị, Nam Bộ… không chỉ phản ánh sự thật nóng bỏng của cuộc chiến, mà còn khơi gợi tinh thần yêu nước, ý chí quyết thắng của đồng bào và chiến sĩ.

Không ít nhà báo thời chiến đã lựa chọn từ bỏ sự an toàn nơi hậu phương để dấn thân ra chiến trường, sống, chiến đấu và viết ngay bên cạnh những người lính.
Nhà báo Lương Nghĩa Dũng, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam, là một trong những tượng đài bất tử của báo chí chiến trường. Ông đã ghi lại những khoảnh khắc sống động, đau thương và anh hùng của chiến trường miền Nam trước khi ngã xuống trong một trận bom vào năm 1972 tại Quảng Trị. Tác phẩm của ông không chỉ là những bản tin, mà là những bản anh hùng ca của lòng quả cảm.

Nhà báo Vũ Tạo của báo Thông tấn xã Việt Nam cũng là một người như thế. Ông đã từng có mặt trong chiến dịch Điện Biên Phủ trên không năm 1972, ghi lại từng khoảnh khắc lịch sử của quân dân Thủ đô chống trả cuộc tập kích của B-52 với ý chí kiên cường khẳng định “Hà Nội không khuất phục”, truyền đi tinh thần bất khuất, khiến cả thế giới ngưỡng mộ.
Trần Kim Xuyến, liệt sỹ đầu tiên của báo chí cách mạng Việt Nam nói chung và Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) nói riêng. 70 năm đã trôi qua, đất nước không ngừng đổi mới, hội nhập và phát triển, các thế hệ nhà báo đi sau vẫn luôn nhớ về ông, một cán bộ tuyên truyền có tài, tận tụy, xả thân vì Tổ quốc và đã góp phần quan trọng xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam ngay từ khi còn trứng nước.
Bên cạnh những phóng viên, nhà báo, nhiều nữ phóng viên như Dương Thị Xuân Quý (Báo Phụ Nữ Việt Nam), Triệu Thị Thùy (TTXVN), phóng viên- liệt sỹ Nguyễn Thị Thanh Xuân (Báo Quảng Bình)... đã viết nên những bản hùng ca bằng chính máu của mình.

Tổ điện báo Thông tấn xã Giải phóng (nay là TTXVN) điện tin từ mặt trận về căn cứ trong kháng chiến chống mỹ, cứu nước (Ảnh ST).

Báo chí thời chiến không chỉ dừng ở tuyên truyền mà còn là cánh tay nối dài của công tác chính trị, tư tưởng. Nhiều bài báo đã trở thành lời hiệu triệu lay động hàng triệu con tim, thôi thúc lớp lớp thanh niên xếp bút nghiên, khoác ba lô ra trận.
Những bài viết từ chiến trường miền Nam, nơi lửa đạn khốc liệt nhất, được các nhà báo chuyển ra Bắc hoặc viết ngay tại chỗ rồi đưa về qua nhiều kênh bí mật. Tờ Báo Giải Phóng, cơ quan ngôn luận của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam, đã góp phần không nhỏ trong việc vạch trần tội ác của Mỹ và tay sai, đồng thời tôn vinh những tấm gương anh dũng như Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Thị Sáu…
Bên cạnh đó, không thể không nhắc đến những “bản tin trong lòng địch”, những bản tin, truyền đơn, báo chí cách mạng được bí mật in ấn, phát tán tại vùng tạm chiếm như Sài Gòn, Đà Nẵng, Huế. Chính những “mũi bút” ấy đã trở thành mũi đột phá trong công tác binh vận, dân vận, thức tỉnh lương tri người dân đô thị miền Nam.
Những tấm gương anh dũng viết bằng máu cho ngày đại thắng 30/4/1975
Theo thống kê không chính thức, có khoảng 512 nhà báo đã hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Mỗi người trong họ đều là một nhân chứng, một người lính, một người nghệ sĩ cầm bút dũng cảm.
Liệt sỹ, phóng viên Lương Nghĩa Dũng đã anh dũng hy sinh và để lại hàng nghìn tấm ảnh phim đẫm máu nhưng đầy tính nhân văn.

Hay như phóng viên Dương Thị Xuân Quý, người đã mang theo con thơ đi theo đường mòn Hồ Chí Minh vào Nam, đã để lại tác phẩm đầy cảm xúc và chân thực. Bà đã hy sinh tại Quảng Bình khi đang thực hiện phóng sự về hậu phương chiến đấu.
Những tấm ảnh của phóng viên chiến trường như Chu Chí Thành, Võ An Ninh, Đoàn Công Tính… đã trở thành biểu tượng, khắc họa sự thật trần trụi nhưng hào hùng của cuộc chiến. Tấm ảnh “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” hay “Nụ cười Trường Sơn” đã trở thành bất tử, như chính tinh thần của dân tộc Việt Nam.
Ngày 30/4/1975, là thời khắc lịch sử mà báo chí cách mạng không thể vắng bóng. Những phóng viên đầu tiên vào Dinh Độc Lập, những trang báo đầu tiên in dòng chữ “Sài Gòn giải phóng”, “Miền Nam hoàn toàn giải phóng” chính là những dấu mốc thiêng liêng khẳng định chiến thắng của dân tộc.

Xe tăng Lữ đoàn 203 tiến vào Dinh Độc Lập trưa ngày 30/4/1975 (Ảnh do nhà báo Ngọc Đản chụp lúc 11h30 ngày 30/4/1975, nguồn ST).

Tờ Báo Giải Phóng đã in ngay trong ngày 30/4 với dòng tít lớn: “Sài Gòn trong tay cách mạng!” đã làm rung động triệu con tim. Các nhà báo của Thông tấn xã Giải phóng và Thông tấn xã Việt Nam đã ghi lại từng giây phút lịch sử: chiếc xe tăng 843 húc đổ cổng Dinh Độc Lập, lá cờ cách mạng tung bay trên nóc dinh Norodom, và dòng người vỡ òa trong niềm vui hòa bình.
Báo chí đã góp phần lưu giữ ký ức, ghi lại lịch sử và truyền cảm hứng cho cả một thế hệ. Chính từ những bài báo, thước phim, bức ảnh ấy, hậu thế mới hiểu sâu sắc giá trị của độc lập, tự do, cái giá của máu và nước mắt, của hàng triệu con người, trong đó có những người “làm báo bằng máu”.
Ngọn lửa không bao giờ tắt
Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng những tư liệu quý giá của báo chí thời chiến vẫn là kho báu vô giá. Hàng nghìn phóng sự, bài viết, bức ảnh được lưu giữ tại các bảo tàng, thư viện, viện nghiên cứu… trở thành tài liệu quan trọng trong giáo dục lịch sử và lòng yêu nước cho thế hệ trẻ.
Tấm gương các nhà báo đã hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc được khắc tên tại Tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam (Hà Nội) có một khu tưởng niệm đặc biệt trang trọng dành cho 512 liệt sĩ là nhà báo, phóng viên của các cơ quan báo chí đã anh dũng hy sinh khi tác nghiệp, tuyên truyền tại các chiến trường và làm nhiệm vụ quốc tế trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Hàng năm, ngày 21/6, Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, không chỉ là dịp vinh danh nghề báo mà còn là ngày tri ân những người đã viết nên trang sử bằng chính mạng sống của mình.
Báo chí cách mạng Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ không chỉ là một kênh thông tin mà là một lực lượng chiến đấu thực sự. Những người làm báo năm xưa, trong đó nhiều người là liệt sĩ, đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh cao cả: lấy sự thật làm vũ khí, lấy lòng yêu nước làm ngọn đèn soi đường.

Ảnh xe tăng số hiệu 846 tiến vào Dinh Độc Lập được nhà báo Trần Mai Hưởng chụp ngày 20/4/1975 (Ảnh ST).

Chiến thắng 30/4 là kết quả của trí tuệ, bản lĩnh và lòng quả cảm của toàn dân tộc. Trong chiến thắng ấy, báo chí cách mạng, với những cây bút chiến đấu không mỏi, đã góp phần viết nên bản anh hùng ca bất tử.
Hôm nay, khi đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới, báo chí cách mạng vẫn tiếp tục sứ mệnh ấy: trung thực, khách quan, vì nhân dân, vì đất nước. Để mỗi bài viết không chỉ là thông tin, mà còn là “bản lĩnh và niềm tin”, đúng như lời Bác từng căn dặn.