(CHG) Nhằm ngăn chặn, giảm thiểu và loại bỏ khai thác hải sản bất hợp pháp, khai thác không khai báo và không đúng quy định (IUU) của bà con ngư dân, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản và chỉ đạo sát sao đến từng địa phương ven biển, hướng tới mục tiêu gỡ "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu (EC) đối với ngành thuỷ sản Việt Nam.
Người dân khai bắt thuỷ sản ngoài biển còn vi phạm pháp luật diễn ra phổ biến. Ảnh minh hoạ.
Kết quả bước đầu gỡ thẻ vàng của EC
Kể từ ngày 23/10/2017, khi Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra thẻ vàng đối với thủy sản khai thác của Việt Nam đến nay, trải qua hơn 5 năm, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực nhằm hoàn thiện những khuyến nghị của EC để hướng tới mục tiêu gỡ "thẻ vàng" này. Trong đó, có những công việc hoàn thiện khung pháp lý mà điển hình là sự ra đời của Luật Thủy sản 2017, cùng hàng loạt thông tư, nghị định liên quan. Công tác lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên các đội tàu đánh bắt hải sản ngày càng tích cực và đạt tỷ lệ cao về vấn đề này.
Để chuẩn bị cho buổi thanh tra của EC với Việt Nam được dự kiến vào tháng 6/2023 sắp tới, các bộ, ngành, địa phương ven biển đang tích cực tuyên truyền, triển khai hàng loạt các giải pháp tích cực với quyết tâm gỡ được "thẻ vàng", trong đó chú trọng về cơ sở vật chất, hoàn thiện hồ sơ truy xuất nguốc gốc thuỷ sản.
Ông Nguyễn Trọng Chánh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Khánh Hoà cho biết: Từ năm 2018 đến nay, tỉnh Khánh Hoà ban hành trên 240 văn bản chỉ đạo các đơn vị triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp về chống khai thác IUU. Về quản lý tàu cá, tỉnh đã rà soát thống kê chính xác và cập nhật đầy đủ 3.199 tàu trên hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase).
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Khánh Hoà, đến nay, địa phương đã cấp giấy phép khai thác thuỷ sản cho 3.184 tàu cá, đạt 99,5%. Hiện 675 tàu cá đánh bắt xa bờ đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình - đạt trên 97,9% và 662 tàu cá đã được cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm - đạt 94,9%. Tất cả các tàu khi xuất bến đều phải khai báo với Ban quản lý cảng trước, sau đó báo Văn phòng đại diện để tổ chức kiểm tra, xác nhận nguyên liệu thủy sản đối với 99 lô hàng, trọng lượng lên tới 2.724 tấn hải sản; cấp chứng nhận thuỷ sản khai thác 166 lô hàng với 2.082 tấn hải sản; trong đó 153 lô hàng xuất EU. Trong 9 tháng năm 2022, Chi cục Thủy sản đã tổ chức 336 đợt tuần tra, kiểm tra, xử phạt gần 600 triệu đồng đối với 54 trường hợp vi phạm…
Được biết, tình trạng ngư dân tỉnh Quảng Trị vi phạm các quy định của pháp luật trong quá trình hành nghề trên biển vẫn còn diễn ra. Theo số liệu thống kê, hiện toàn tỉnh Quảng Trị có 295 tàu cá dài trên 15m bắt buộc phải lắp đặt, vận hành thiết bị giám sát hành trình trong suốt quá trình hành nghề trên biển. Đây là điều kiện bắt buộc để cơ quan chức năng, Bộ đội Biên phòng kiểm soát hoạt động của tàu cá và ngăn chặn những trường hợp vi phạm vùng biển nước ngoài, truy được nguồn gốc hải sản khai thác. Thế nhưng, đến hết năm 2021, tỉnh Quảng Trị chỉ mới có 175/295 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo quy định, đây là tỉ lệ thấp so với các địa phương khác trên toàn quốc.
Để xử lý hiện tượng trên, tỉnh Quảng Trị đang tiếp tục triển khai các biện pháp quyết liệt, nhằm góp phần cùng cả nước gỡ bỏ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu đối với ngành thủy sản Việt Nam. Trong đó, yêu cầu Bộ đội Biên phòng và các cấp, các ngành, địa phương trong tỉnh đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho ngư dân. Vận động, hỗ trợ chủ tàu cá có chiều dài trên 15m khẩn trương hoàn thành việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra vào cảng, lao động trên tàu cá, giám sát sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng, đáp ứng nhiệm vụ chống khai thác IUU.
Hội nghị trực tuyến của Thủ tướng Chính phủ với các địa phương ven biển về IUU.
Hỗ trợ doanh nghiệp chống IUU
Theo thống kê của Tổng cục Thủy sản, 28 địa phương có biển của Việt Nam đã và đang nỗ lực chống khai thác bất hợp pháp, đạt được những kết quả khả quan. Số tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đã lắp đặt thiết bị VMS và có tín hiệu trên hệ thống giám sát hành trình tàu cá đạt 90,87%, tăng 0,61% so với 2 năm trước.
Từ đầu tháng 10/2021 đến nay chưa phát hiện vụ việc tàu cá Việt Nam nào bị nước ngoài bắt giữ. Toàn bộ 28 địa phương ven biển đã tăng cường chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chức năng liên quan thực hiện việc kiểm soát tàu cá ra vào cảng, lao động trên tàu cá, kiểm soát sản lượng thủy sản qua cảng, truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác đúng theo quy định.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó Chủ tịch Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), nếu còn một tàu nào vi phạm vùng biển nước ngoài, việc gỡ "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu là rất khó. Vì vậy, cộng đồng doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu hải sản cùng chính quyền địa phương các tỉnh có biển, cộng đồng ngư dân khai thác, đánh bắt hải sản phải kiên quyết không để xảy ra trường hợp nào vi phạm đánh bắt vùng biển nước ngoài.
VASEP cũng phối hợp với các Sở Nông nghiệp, Chi cục Thủy sản, ban quản lý cảng cá tại những địa phương có biển nhằm đẩy mạnh những thuận lợi, giải quyết những khó khăn trong việc kiểm tra tàu cá cập bến, xuất bến, ghi chép, đo lường sản lượng, loài hải sản cập bến cũng như xác nhận nguyên liệu được khai thác hợp pháp. Tạo điều kiện thuận lợi cho nguồn nguyên liệu tiêu thụ với giá cao, chất lượng cao, doanh nghiệp có đủ chứng từ công nhận xuất xứ, phục vụ cho chế biến, xuất khẩu.
Nếu như không thực thi đúng Luật Thủy sản 2017 và những yêu cầu chi tiết về hành trình khai thác trên biển, toàn bộ sản lượng khai thác được sẽ không có “hộ chiếu” truy xuất nguồn gốc để lưu hàng vào nhà máy của doanh nghiệp chế biến hải sản. Điều đó dẫn đến các chủ tàu, các doanh nghiệp khai thác thủy sản sẽ không xuất được hàng, thậm chí phá sản.
Nhiều văn bản chỉ đạo đã được ban hành nhằm gỡ bỏ "thẻ vàng" của EC.
Nhằm ngăn chặn, giảm thiểu và loại bỏ IUU, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành vừa ký Quyết định số 1077/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định đến năm 2025”.
Đề án nhằm triển khai đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả các quy định pháp luật thủy sản, theo đó sẽ tập trung triển khai các quy định về phòng, chống IUU, ngăn chặn, giảm thiểu và loại bỏ khai thác IUU, hướng tới mục tiêu gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC).
Đề án cũng nhằm mục tiêu quản lý hoạt động khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, các hệ sinh thái biển, phát triển nghề cá Việt Nam theo hướng bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế với mục tiêu hoàn thành 100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên, trước khi rời cảng đi khai thác trên biển phải được kiểm tra bảo đảm đầy đủ các giấy tờ và trang thiết bị theo quy định; phải được theo dõi, giám sát qua Hệ thống giám sát hành trình tàu cá khi tham gia hoạt động trên biển, được thanh tra, kiểm tra, kiểm soát tại cảng. 100% sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác của nước ngoài cập cảng biển Việt Nam được kiểm tra, giám sát theo quy định của Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng của FAC-2009 (Hiệp định PSMA).
Đề án cũng lưu ý các lực lượng thực thi pháp luật trên biển (kiểm ngư, cảnh sát biển, hải quân, biên phòng, thanh tra thủy sản…) tăng cường tuần tra, kiểm tra, kiểm soát các vùng biển. Nội dung đề án thí điểm và nhân rộng mô hình mẫu về kiểm soát nghề cá bền vững tại cảng cá ở 3 miền, gồm: Miền Bắc (Hải Phòng), miền Trung (Khánh Hòa), miền Nam (Cà Mau).
Trong thời gian tới, để ngăn chặn, giảm thiểu IUU cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý đảm bảo phát triển nghề cá phù hợp với các hiệp định, cam kết quốc tế mà Việt nam đã gia nhập hoặc tham gia như: Hiệp định PSMA, UNFSA, C188, Đạo Luật bảo vệ động vật có vú của Hoa Kỳ… Triển khai một số chính sách về phát triển thủy sản bền vững theo hướng giảm cường lực khai thác, tăng không gian và thời gian cấm, hạn chế khai thác nhằm phục hồi và tái tạo nguồn lợi thủy sản.
Cần ưu tiên bố trí kinh phí để đầu tư, nâng cấp, duy tu, bảo dưỡng cơ sở hạ tầng nghề cá tại các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão theo quy hoạch. Triển khai đồng bộ các chương trình, đề án thực hiện Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 và thực hiện quy hoạch hệ thống cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050.
Đặc biệt, tập trung điều tra, xử lý nghiêm minh dứt điểm các tổ chức, cá nhân môi giới, móc nối, cố tình đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý, hoặc do lực lượng chức năng trong nước phát hiện.
Khai thác thủy sản bất hợp pháp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Người nào thực hiện các hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm của các tội như:
- Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản theo Điều 242 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) với mức hình phạt cao nhất lên đến 10 năm tù.
- Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo Điều 244 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) với mức hình phạt cao nhất lên đến 15 năm tù. |
(Còn tiếp)
1