Khi tính nhân văn bị lạm dụng để bán hàng

(CHG) Khi niềm tin bị lợi dụng, sự thật bị bóp méo và cảm xúc trở thành công cụ để thao túng người tiêu dùng, đó không còn là truyền thông, mà là một hình thức thao túng xã hội cần phải bị lên án.

• Khi niềm tin của người tiêu dùng trở thành "cần câu cơm" cho người có sức ảnh hưởng
• Cần cẩn trọng với những hũ yến kém chất lượng

Khi lòng tin bị dắt mũi 

Người đàn ông được cho dẫn chuyện và những video đầy tính nhân văn về sản phẩm thực phẩm bổ sung Bột Cao trung S.

Thời gian gần đây, mạng xã hội liên tục xuất hiện các đoạn video ngắn ghi lại hình ảnh người tiêu dùng bật khóc nức nở, ôm chầm lấy một người đàn ông giản dị, giọng nói nhẹ nhàng, nhân hậu, được biết đến với cái tên Cao Anh T. Vlog, với các tài khoản mạng xã hội TikTok: Cao Trung S.tv1 (có tích xanh); Cao Trung S. TV; Bột ngải đen Cao Trung S... Những đoạn video ấy được dàn dựng khéo léo như những phóng sự nhân văn, nơi người bệnh chia sẻ về hành trình “thập tử nhất sinh”, rồi tình cờ gặp được “ân nhân” và sản phẩm cao ngải đen “thần thánh”, giúp họ “thoát khỏi lưỡi hái tử thần”.

Các tài khoản mạng xã hội TikTok được cho là có hình ảnh của người dẫn truyện Cao Anh T.

Thoạt nhìn, đây dường như là những câu chuyện kỳ diệu về nghị lực, sự tử tế và lòng biết ơn. Nhưng càng xem kỹ, càng có nhiều người tỉnh táo nhận ra: có điều gì đó rất sai.
Cao Anh T. Vlog trong vai người dẫn chuyện, luôn là nhân vật trung tâm, nhận được sự tôn vinh của người tiêu dùng. Các nhân vật “người bệnh” khóc lóc, biết ơn chân thành về nhân vật dẫn chuyện và sản phẩm cao ngải đen luôn được nhắc đến như một “thần dược”, chữa đủ loại bệnh: từ ung thư đến đại tràng, từ viêm xoang đến đau trĩ…
Những video ngắn đánh vào lòng tin và cảm xúc của công chúng, biến mạng xã hội thành sân khấu, biến người tiêu dùng thành khán giả của một vở kịch(?)
Khi nhân văn bị lạm dụng
Phải chăng những người làm nội dung như Cao Anh T.. Vlog không đơn thuần là quảng bá sản phẩm, họ đang sử dụng một chiến thuật tinh vi hơn, marketing cảm xúc trá hình (?) 

Thay vì hiển thị rõ ràng đây là một quảng cáo, họ khoác lên những video một vỏ bọc đầy tính nhân văn: Tôi không bán hàng, tôi chia sẻ câu chuyện. Nhưng phía sau những dòng nước mắt là sự lồng ghép hình ảnh của các loại sản phẩm cần hàng hóa, các số điện thoại tư vấn và gắn giỏ hàng giới thiệu sản phẩm... tất cả đều hướng đến mục tiêu cuối cùng: quảng bá, bán sản phẩm.

Phía sau những dòng nước mắt là sự lồng ghép hình ảnh của các loại sản phẩm cần hàng hóa, các số điện thoại tư vấn và gắn giỏ hàng giới thiệu sản phẩm... tất cả đều hướng đến mục tiêu cuối cùng: quảng bá, bán sản phẩm.

Cao ngải đen, loại thảo dược chưa từng được y học chính thống công nhận là phương pháp điều trị ung thư hay bất kỳ loại bệnh nan y nào, bỗng nhiên được thổi phồng thành “thần dược” cứu người. Cao Anh T. Vlog, cùng hàng loạt các nhân vật trở thành công cụ xây dựng lòng tin, khiến không ít người tiêu dùng đặt nghi vấn: liệu có đang từng bước lừa dối người tiêu dùng?
Câu hỏi đặt ra, ai đang kiểm chứng những lời quảng cáo này? Ai bảo vệ người tiêu dùng, cũng như cảnh báo người tiêu dùng tránh mua phải các sản phẩm chỉ vì bị cuốn theo cảm xúc? Tại sao những “vở kịch quảng cáo” tinh vi như vậy lại dễ dàng lách qua kiểm duyệt của các cơ quan chức năng?
Thao túng lòng tin, hiểm họa khôn lường
Niềm tin, một khi bị mua bán bằng cảm xúc, sẽ trở thành thứ hàng hóa rẻ tiền nhất trong kỷ nguyên số. Người tiêu dùng, nhất là người già, người bệnh, những người đang trong trạng thái tuyệt vọng, chính là đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước các chiêu trò quảng cáo. Họ không có khả năng phản biện thông tin, cũng không có điều kiện tiếp cận y tế đầy đủ. Họ bám víu vào những lời “chứng thực” đầy nước mắt như một niềm hy vọng mong manh và sẵn sàng bỏ tiền triệu, thậm chí tiền chục triệu để mua về thứ được gọi là “thần dược”.
Một người bệnh không được điều trị y tế chính thống mà mù quáng tin vào cao ngải đen có thể đánh mất “cơ hội vàng” trong phác đồ điều trị khoa học. Một người bị viêm đại tràng tin rằng chỉ cần uống cao ngải đen là khỏi sẽ không tái khám, không điều chỉnh chế độ ăn, không nghe theo lời khuyên bác sĩ. Khi hiệu quả không tới, đã quá muộn.
Đó không chỉ là nguy cơ sức khỏe, đó là hành vi đánh đổi mạng sống con người lấy vài lượt xem, vài đồng tiền lời từ mỗi lọ cao ngải đen mà không kiểm chứng thông tin. Gọi tên đúng bản chất của vấn đề, đây là quảng cáo trá hình.
Theo khoản 1, Điều 4, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 (có hiệu lực từ 1/7/2024), hành vi “quảng cáo gây nhầm lẫn hoặc không minh bạch về mục đích thương mại” bị coi là vi phạm pháp luật.
Điều 19 của luật này cũng nêu rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ trung gian (bao gồm mạng xã hội, nền tảng số) trong việc gỡ bỏ, cảnh báo, hoặc xử lý nội dung vi phạm quyền lợi người tiêu dùng trên nền tảng của mình.
Ngoài ra, khoản 3 Điều 36 quy định: “Thông tin giới thiệu hàng hóa, dịch vụ dưới hình thức người tiêu dùng chia sẻ trải nghiệm, đánh giá mà do tổ chức, cá nhân kinh doanh tạo ra hoặc chi trả cho người thực hiện, phải công khai rõ ràng là nội dung quảng cáo.”
Từ các quy định trên, có thể thấy: những video của Cao Anh T. Vlog đang vi phạm nghiêm trọng quyền được thông tin đầy đủ, trung thực của người tiêu dùng.
Khi các nội dung quảng cáo được ngụy trang dưới dạng chia sẻ “câu chuyện cuộc đời” và cố tình che giấu mục đích thương mại, thì đó không phải truyền thông tử tế, mà là hành vi lừa dối người tiêu dùng, cần phải bị xử lý theo đúng pháp luật.
Vai trò của các nền tảng mạng xã hội: đừng im lặng; không vô can
TikTok, YouTube, Facebook, những nền tảng đang cho phép các nội dung như video của Cao Anh T. Vlog lan truyền hàng triệu lượt xem, không thể trốn tránh trách nhiệm.
Một trong những điểm mới đáng chú ý của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 chính là việc ràng buộc trách nhiệm của các nền tảng trung gian. Khi họ đã hưởng lợi từ việc người tiêu dùng xem quảng cáo, họ cũng phải chịu trách nhiệm nếu nội dung đó gây hại đến người tiêu dùng.
Việc để các nội dung quảng cáo trá hình len lỏi dưới dạng “nội dung lan truyền cảm xúc” là hành vi tiếp tay gián tiếp cho lừa đảo thương mại. Các nền tảng không thể chỉ đứng ngoài với lý do: chỉ cung cấp hạ tầng, mà phải chủ động rà soát, cảnh báo và gỡ bỏ nội dung vi phạm, như đúng trách nhiệm pháp lý được quy định trong luật.
Một xã hội văn minh không thể để cho những chiêu trò trá hình làm lu mờ những giá trị nhân bản thật sự. Những người làm báo, những tổ chức xã hội dân sự và cả người tiêu dùng có trách nhiệm cùng nhau vạch trần các chiêu trò lừa dối, lan tỏa nhận thức đúng về sức khỏe và tiêu dùng.
Truyền thông không thể là nơi để “đánh tráo khái niệm” giữa cảm xúc và lòng tin. Quảng cáo không thể được ngụy trang dưới vỏ bọc nhân văn để thao túng tâm lý của người yếu thế.
Niềm tin của công chúng không thể mua sỉ, bán lẻ bằng vài dòng quảng cáo.Đó không chỉ là câu cảnh tỉnh, mà còn là một lời khẳng định dứt khoát về giá trị cốt lõi của truyền thông tử tế. Người tiêu dùng xứng đáng được tôn trọng, được thông tin đầy đủ và chính xác, chứ không phải trở thành con mồi cho những “diễn viên quảng cáo” giả danh ân nhân.
Cái giá của lòng tin không thể đo bằng lượt xem hay doanh số bán hàng. Một xã hội khỏe mạnh là nơi mà những nội dung tử tế được lan tỏa, và những chiêu trò trá hình bị vạch trần.
Và hơn hết, mỗi chúng ta, từ nhà báo, luật sư, cơ quan quản lý, cho tới người dùng mạng xã hội và người tiêu dùng… đều có trách nhiệm bảo vệ sự thật, bảo vệ những người đang bị tổn thương nhất trong một thế giới mà cảm xúc có thể bị bán như một thứ hàng hóa.

• phản hồi

• cùng chuyên mục