Rủi ro khi đi “chợ” Tiktok

LTS: Trong những năm gần đây, TikTok trở thành một trong những nền tảng mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, thu hút hàng triệu người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Với sự phát triển vượt bậc của nền tảng này, không chỉ có những video giải trí, hài hước mà còn là nơi quảng bá sản phẩm, dịch vụ, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp, nhà sản xuất tiếp cận với khách hàng. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà TikTok mang lại, cũng không ít người tiêu dùng phải đối mặt với các nguy cơ khi mua sắm hàng hóa qua nền tảng này. Những hàng hóa kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ, gian lận thương mại, thậm chí là hàng hóa chứa chất cấm, vi phạm về ghi nhãn sản phẩm... đang trở thành vấn đề đáng báo động. Nguy hại hơn, những sản phẩm trên lại được quảng cáo bởi một số KOL, KOC nổi tiếng, vì thế những hệ lụy để lại sẽ khó lường.
Tuyến bài viết sẽ phân tích những nguy cơ tiềm ẩn khi mua sắm hàng tiêu dùng qua nền tảng mạng xã hội, video ngắn TikTok, cũng như phản biện một số KOL, KOC có dấu hiệu kinh doanh, quảng cáo hàng tiêu dùng vi phạm các quy định của pháp luật và cách người tiêu dùng có thể bảo vệ mình trước những rủi ro này.

• Công ty Yody Phương Anh có đang thách thức Công ty Nhật Hàn và cơ quan chức năng?
• Công ty Yody Phương Anh có đang lừa dối người tiêu dùng?

“Mảnh đất” màu mỡ cho hàng hóa có dấu hiệu vi phạm và vi phạm
TikTok đã trở thành một thị trường tiềm năng cho việc mua bán hàng hóa. Với thuật toán ưu tiên những video có nội dung thu hút người xem, sản phẩm được quảng cáo dưới hình thức Livestream trực tiếp, review, giới thiệu sản phẩm, chương trình giảm giá… dễ dàng thu hút sự chú ý của người tiêu dùng. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là không phải tất cả sản phẩm trên nền tảng này đều có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Nhiều sản phẩm không rõ ràng về xuất xứ, chứa chất cấm, trong đó có cả những sản phẩm đã bị cơ quan chức năng ra quyết định xử phạt và thu hồi, nhiều sản phẩm kém chất lượng, thậm chí có cả những sản phẩm có dấu hiệu giả mạo các nhãn hiệu đã được đăng ký bảo hộ tại Việt Nam. Điều này khiến người tiêu dùng dễ dàng rơi vào “bẫy” của những tổ chức, cá nhân có tư duy kinh doanh bất chính.

Khi mua hàng qua nền tảng mạng xã hội video ngắn TikTok, người tiêu dùng không thể trực tiếp kiểm tra chất lượng sản phẩm, không thể xác minh được nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, khiến cho việc nhận diện về chất lượng trở nên khó khăn.
Một trong những mối nguy hiểm lớn nhất khi mua sắm qua TikTok chính là việc hàng hóa nhập lậu và có chứa các chất cấm. Các sản phẩm nhập lậu, không có giấy tờ chứng minh xuất xứ hợp pháp thường được tuồn vào Việt Nam qua nhiều kẽ hở. Những sản phẩm này có thể là thời trang (quần- áo, giày- dép, ba lô- túi xách...), thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đồ gia dụng, nước ngọt, bánh- kẹo... Tuy nhiên, nhiều trong số chúng lại chứa các thành phần nguy hiểm như hóa chất độc hại, chất cấm hoặc các thành phần không được phép sử dụng theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Dẫu biết, hàng hóa có chứa chất cấm sẽ gây tổn hại trực tiếp sức khỏe cho người tiêu dùng, tuy nhiên, do người tiêu dùng không có đủ thông tin về các sản phẩm này, việc mua sắm trực tuyến qua TikTok dễ dàng trở thành một “cuộc thử nghiệm” cho người sử dụng.
Bên cạnh đó, theo quy định của pháp luật Việt Nam, mọi sản phẩm lưu hành trên thị trường đều phải có nhãn mác rõ ràng. Tuy nhiên, một số sản phẩm được bán trên TikTok lại vi phạm quy định này. Việc nhiều sản phẩm không rõ ràng trong việc ghi thông tin trên nhãn hàng hóa như: thiếu thông tin về thành phần; công dụng của sản phẩm; thiếu thông tin về thương nhân chịu trách nhiệm sản xuất hàng hóa; thông tin cảnh báo; thậm chí thiếu thông tin về thương nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường… khiến người tiêu dùng không thể đánh giá chính xác chất lượng của sản phẩm. Điều đó gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc sử dụng và truy xuất về nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa.
Điều đáng lưu ý, một số sản phẩm mặc dù chưa đủ điều kiện lưu hành trên thị trường, nhưng lại được quảng cáo như những sản phẩm tiêu chuẩn, có đầy đủ giấy tờ. Người tiêu dùng vì không có đủ thông tin và kinh nghiệm, dễ dàng bị “mắc lừa” khi mua phải những sản phẩm kém chất lượng hoặc không phù hợp với nhu cầu sử dụng.
Khi KOL, KOC “nổ” quảng cáo
Một trong những vấn đề gây ra nhiều sự phẫn nộ trong cộng đồng người tiêu dùng là việc các KOL (Key Opinion Leader- người dẫn dắt dư luận) và KOC (Key Opinion Consumer- người tiêu dùng chủ chốt, có sức ảnh hưởng lớn đến thị trường), lợi dụng danh tiếng và sự ảnh hưởng của mình để quảng cáo các sản phẩm không đạt chuẩn hoặc sai sự thật về thành phần, công dụng của sản phẩm. Những người này, với mục đích kiếm lợi từ việc quảng cáo, sẵn sàng đưa ra những thông tin không chính xác để thu hút người tiêu dùng.

Đỉnh điểm vấn đề trên chính là vụ việc lùm xùm của Hằng Du Mục, một KOC vô cùng nổi tiếng trên nền tảng mạng xã hội video ngắn Tik Tok. Trong một phiên livestream quảng cáo, bán sản phẩm nước yến, sản phẩm có thể tích thực là 70ML, trong đó có chứa thành phần là nước, đường phèn và 30gram yến tươi, thậm chí còn nhấn mạnh là yến tổ A5. Tuy nhiên, sau khi bị người tiêu dùng, cũng như một số người có kiến thưc, hiểu biết về lĩnh vực nuôi chim yến và sản xuất yến sào, KOC này đã phải lên tiếng xin đính chính thông tin. Hằng Du Mục lên tiếng đính chính là việc làm cần thiết, thế nhưng nhiều khách hàng lên tiếng phản ánh về sản phẩm yến sào và một số sản phẩm hàng hóa khác đang được hot Tik Toker này quảng cáo và bán có dấu hiệu vi phạm và vi phạm các quy định của pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh hàng tiêu dùng không hẳn là thiếu căn cứ, chúng tôi sẽ có loạt bài phản biện cụ thể.

Ngoài hot Tik Toker Hằng Du Mục, nhiều tài khoản của KOL, KOC khác cũng đang quảng cáo "lố", quá sự thật về công dụng của sản phẩm hàng hóa, thậm chí thần thánh hóa sản phẩm, điển hình như tài khoản Tik Tok Natural Thanh Thúy. Tại tài khoản này, người phụ nữ tên Thanh Thúy cùng ê kíp thường xuyên Livestream quảng cáo về mỹ phẩm và liên tục “nổ” về sản phẩm mỹ phẩm Natural Kem dưỡng trắng da cùng combo sản phẩm, kết hợp với các thủ thuật, có công dụng chữa trị nám, điều trị nám... với giá tiền có thể lên tới vài chục triệu và bảo hành trong nhiều năm, thậm chí cho trả góp.
Thực chất, sản phẩm trên có nhiều dấu hiệu vi phạm. Trong đó, người tiêu dùng gửi thông tin tới Quỹ Chống hàng giả việc sản phẩm này có chứa chất cấm vượt quá ngưỡng cho phép của Bộ Y tế. Những nội dung trên chúng tôi đã truyền tải tới doanh nghiệp từ rất lâu, thế nhưng phía doanh nghiệp dường như lựa chọn “im lặng là vàng”, không hồi đáp.
Bên cạnh những phiên Lievestream, các video quảng cáo trên TikTok thường sử dụng những đoạn video ngắn, có nhạc nền bắt tai, kèm theo lời giới thiệu hấp dẫn như “ăn 3 viên kẹo tương đương với ăn 1 bó rau”, “chỉ có ở đây”, “bay nám trong 5 ngày”, hay “giảm cân siêu tốc trong 7 ngày”... những thông tin này gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng về công dụng thật sự của sản phẩm. Đặc biệt, một số sản phẩm được quảng bá là "có nguồn gốc thiên nhiên", "không có chất bảo quản" nhưng thực tế lại chứa các hóa chất độc hại, không rõ ràng về thành phần.
Việc đăng tải những video quảng cáo sản phẩm kèm theo các cam kết về hiệu quả, tác dụng “thần kỳ” của sản phẩm mà không có căn cứ khoa học, đôi khi chỉ nhằm mục đích thu hút sự chú ý và trục lợi từ người tiêu dùng. Đặc biệt, với sự xuất hiện của các KOL và KOC, nhiều sản phẩm được quảng bá dưới dạng “thực tế” khiến người tiêu dùng dễ dàng bị lừa.
Điều này khiến không ít người tiêu dùng “mắc lừa” khi mua sản phẩm, chỉ vì sự tin tưởng vào người quảng cáo mà không tìm hiểu kỹ về sản phẩm. Mặt khác, các thương hiệu, doanh nghiệp có thể lợi dụng sự phổ biến của các KOL, KOC để đánh lừa người tiêu dùng, bán những sản phẩm kém chất lượng với giá cao. Thậm chí, một số sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng còn bị hư hỏng, không như mô tả hoặc không có hiệu quả như đã quảng cáo.
Đôi lời của chuyên gia dành cho người tiêu dùng khi đi “chợ” Tiktok
Trao đổi với ông Nguyễn Lê Hoan, Chánh văn phòng Quỹ Chống hàng giả về việc người tiêu dùng nên làm gì để tự bảo vệ mình khi đi “chợ” trên nền tảng mạng xã hội, video ngắn Tiktok, ông Hoan cho rằng: “Để bảo vệ quyền lợi của mình khi mua sắm qua TikTok, người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức và cẩn trọng trong việc lựa chọn sản phẩm. Trong đó, trước khi mua, người tiêu dùng cần tìm hiểu kỹ về nguồn gốc, thành phần và công dụng của sản phẩm. Nên chọn mua sản phẩm từ những nguồn bán hàng uy tín, có chứng nhận hợp pháp và rõ ràng.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng nên cẩn thận với những người quảng cáo sản phẩm trên TikTok, đặc biệt là khi họ không cung cấp đầy đủ thông tin về sản phẩm hoặc đưa ra những cam kết không có căn cứ.
Nếu phát hiện sản phẩm có dấu hiệu vi phạm về chất lượng hoặc có hành vi gian lận thương mại, người tiêu dùng cần thông báo ngay cho các cơ quan chức năng để có biện pháp xử lý kịp thời”.
Mặc dù TikTok là một nền tảng mang lại nhiều cơ hội mua sắm tiện lợi và đa dạng, nhưng người tiêu dùng cũng cần hết sức cẩn trọng khi mua hàng hóa qua đây. Nguy cơ mua phải hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng hóa kém chất lượng, hàng hóa gian lận thương mại, hàng hóa nhập lậu... và hàng hóa vi phạm các quy định pháp luật trong việc ghi nhãn là rất cao, nếu không có sự tìm hiểu kỹ càng. Vì vậy, người tiêu dùng cần phải có kiến thức và nhận thức rõ ràng để tránh rơi vào bẫy của các sản phẩm không đảm bảo chất lượng, nhằm bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của mình.
“Ngày Quyền của người tiêu dùng đang gần kề (15/3 hàng năm), vì vậy người dân hãy trở thành người tiêu dùng thông thái, thường xuyên thông tin tới các cơ quan chức năng nếu phát hiện hoặc mua phải hàng hóa vi phạm các quy định của pháp luật. Điều đó sẽ góp phần không nhỏ trong công tác đấu tranh, phòng chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng nhập lậu và giạn thương mại của các cơ quan chức năng”, ông Nguyễn Lê Hoan cho biết thêm.

• phản hồi

• cùng chuyên mục